Gentse Vereniging voor Stad Archeologie Landschap Monument

Op donderdagavond 3 november 2022 is het weer tijd voor de Kruiwagen-lezingenavond, inmiddels de 37ste editie!

Opgelet: de 'Kruiwagen' gaat voor het eerst door in het STAM!

U mag zich opnieuw verachten aan vier boeiende lezingen, met als onderwerp:

• 'Want stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren’
  Daphné Veraart, Geert Vermeiren & Marie-Anne Bru
  

Vandaag de dag verraadt niets het ietwat woelige karakter en verleden van de Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk. Dit toch vrij idyllische plekje aan de rand van de stad was in de 19de eeuw het spreekwoordelijke strijdtoneel tussen klerikaal en antiklerikaal. De bischoppengalerij op het kerkhof is daar onder andere nog een stille getuige van. De relatieve rust werd eind 2018 opnieuw verstoord, deze keer door een archeologisch onderzoek in en rond de kerk.

Mariakerke viel al van in de 10de eeuw onder het patronaat van de Sint-Pietersabdij. Tot op heden werden nog geen tastbare bewijzen gevonden voor de aanwezigheid van een kapel of kerk die ouder zou zijn dan de 13de eeuw en dus een getuige zou zijn van dit vroege verleden.

Hoewel ze al vaak ingrijpend werd aangepast en gerestaureerd, ‘verraadt’ de Onze-Lieve-Vrouw Geboortekerk nog sporen van verschillende bouwfasen. De Doornikse kalksteen en de robuuste zuilen verwijzen naar een 13de-eeuwse driebeukige kerk met recht afgesloten koor en zonder transept. Maar….uit het archeologisch onderzoek blijkt dit niet de oudste fase.

Hoewel de bewegingsruimte tijdens het onderzoek eerder beperkt was en het stofgehalte hiermee omgekeerd evenredig, werden toch enkele merkwaardige resultaten behaald.

• Archeologisch onderzoek Sint-Baafshuis
  Robrecht Vanoverbeke

In het kader van de grootschalige renovatie van het bisschoppelijk seminarie, nu het Sint-Baafshuis, streken de archeologen van BAAC in de zomer van 2021 neer achter de Biezekapel voor een nieuw onderzoek.

Het terrein bevond zich wat weggestoken tussen de vele gebouwen, ter hoogte van de voormalige keukens van Klein Bavo. De site grensde als het ware aan van de opgravingzone van de Kleine Sikkel, een onderzoek uitgevoerd door de Dienst Stadsarcheologie. De scheiding tussen beide opgravingen werd gevormd door het nieuwe-oude steegje, de Regnessestraat. Dit straatje zou een ‘litteken’ zijn van de 9de eeuwse portusomwalling, al worden bij deze theorie de laatste jaren vele vraagtekens geplaatst. Zo werd bij de opgraving aan de Kleine Sikkel geen spoor van deze omwalling opgemerkt. Indien die omwalling er effectief moet zijn geweest, zouden hiervan sporen aan te treffen moeten zijn aan de overzijde van de steeg. Op de lezing zal Robrecht Vanoverbeke deze sluier oplichten.

• Bouwen en verbouwen bij de Donkere Poort in het Prinsenhof: bouwgeschiedenis van de 17de eeuw tot op heden
  Anneleen Cassiman

Naar aanleiding van de opmaak van een beheersplan voor de panden Prinsenhof 141 en 54-56 werd in 2021-2022 een bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd. Het pand Prinsenhof 141 bestaat uit de zgn. Donkere Poort, een toegangspoort van het voormalige Prinsenhof, en het zgn. Sastehuis, een 18de-eeuwse herenwoning met oudere kern. De verbouwing in rococostijl werd uitgevoerd in 1760-1763 in opdracht van Joanne Marie Vilain (?-1764), weduwe van Josephus Livinus Peeters dit Stommelins. Omstreeks 1813 vestigde de industrieel Frans Vanden Broecke-Grenier een katoenfabriek in de woning met bijgebouwen. Hij liet in de loop van de 19de eeuw verschillende fabrieksgebouwen, met o.m. een spinnerij en weverij, optrekken op de aanpalende bleekweide. De Donkere Poort werd in de late 19de eeuw gerestaureerd onder leiding van architect August Van Assche, met onder meer de reconstructie van de hoektorentjes aan de kant van Bachtewalle. De woning Prinsenhof 54-56 betreft een laat 18de-eeuwse verbouwing en uitbreiding van 17de-eeuws volume in opdracht van Jean Baptist Mouriau. Lodewijk Vandenberghe richtte er in 1816 een brouwerij in. In 1887 werd het koetshuis bij de woning verbouwd tot mouterij. In de tweede helft van de 20ste eeuw werden de gebouwen gerestaureerd en gerenoveerd tot kantoren en opvangruimtes van het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW).

• Bisschoppelijk seminarie Gent – veranderingen doorheen de tijd
  Liesbeth De Feyter

Het voormalig bisschoppelijk seminarie, gelegen in de Biezekapelstraat en Kapittelstraat te Gent, kent een meervoudige historische gelaagdheid. Bouwhistorisch zijn 9 eeuwen groei afleesbaar in de bouwkundige elementen – archeologisch gaat de geschiedenis nog verder terug. Na de verhuis van het bisschoppelijk seminarie in de 17de eeuw van het Geeraard de Duivelsteen naar de site ten noorden van de kathedraal, kende het seminarie hier tijden van voor – en tegenspoed. Tijdens de directoire werden plannen getekend voor de verbouwing tot gevangenis, later werd er door de zusters van Liefde de eerste Vlaamse meisjesschool in opgericht. Maar ook het masterplan en de gefaseerde uitvoering sedert 2004 ondervindt de weerslag van zijn tijd. Met het gebouw als grondmotief blikken we naar verleden en toekomst.

Praktische info:

STAM, Godshuizenlaan 2, 9000 Gent (zaal: Abdijrefter)
Donderdag 3 november om 19:30u (eind om 22u ten laatste).
Inschrijven niet noodzakelijk.
Gratis voor GVSALM-leden, niet-leden betalen 5 euro ter plaatse (digitale betaling is mogelijk).